Ostatnie wpisy

Zimbabwe (ex Rodezja) jest republiką, w której władzę wykonawczą sprawuje prezydent – głowa państwa, szef Rządu oraz Naczelny Dowódca Sił Obronnych w jednej osobie. Absolutna centralizacja władzy nomen omen przypomina czasy Cecila Rhodesa, który kolonializował tereny Zimbabwe w XIX wieku ustanawiając opresyjny reżim w ramach kolonii brytyjskiej. Prezydent jest wybierany bezpośrednio na okres pięciu lat, wraz z dwoma wiceprezydentami, mianowanymi przez kandydata na prezydenta. Ponadto mianuje ministrów i wiceministrów wśród członków Senatu i Zgromadzenia Narodowego oraz osoby, które nie należą do parlamentu.[1] Władza ustawodawczą stanowi parlament złożony z Senatu oraz Zgromadzenia Narodowego, którego członkowie wybierani są na pięcioletnią kadencję. Zgromadzenie Narodowe składa się z 270 deputowanych. Senat składa się z 80 senatorów, z których sześciu wybieranych jest przez każdą prowincję (60 senatorów) w systemie reprezentacji proporcjonalnej; a 16 pochodzi z Rad Rządowych Regionalnych; przez przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Rady; oraz dwóch członków reprezentujących osoby z niepełnosprawnością[2].Obecnie prezydentem Zimbabwe jest Emmerson Dambudzo Mnangagwa, który objął rządy w 2017 r. Przed nim władzę sprawował osławiony Robert Mugabe, w latach 1987 - 2017 r. Prezydent Mnangagwa napisze na Twitterze: „Mugabe był ikoną wyzwolenia, panafrykanistą, który poświęcił swoje życie emancypacji i upodmiotowieniu swojego ludu. Jego wkład w historię naszego narodu i kontynentu nigdy nie zostanie zapomniany”.Jednakże to armia de facto sprawuje rządy w republice Zimbabwe. W listopadzie 2017 r. armia pod wodzą generała porucznika Edzai Absolom Chanyuka Chimony utorowała drogę dla urzędującego prezydenta Emmersona Mnangagwy. Prezydent odwdzięczył się generałowi i mianował go na stanowisko głównego dowodzącego Zimbabwe po zamachu stanu w 2017 r. Generał jednak przegrał walkę… z rakiem 8 lipca 2021 r. Armia ma ogromne wpływy w polityce, zatem śmierć generała może wpłynąć na równowagę i stabilność władzy w kraju.Chimony, podobnie jak wszyscy współcześni generałowie wojskowi w Zimbabwe, był byłym dowódcą w wojnie o niepodległość tego kraju w latach 70. XX wieku.[1] Konstytucja Zimbabue (2013). URL:https://www.parlzim.gov.zw/images/documents/Constitution-of-Zimbabwe-Amendment_No_20_-_14-05-2013.pdf[2] O parlamencie Zimbabwe: https://www.parlzim.gov.zw/about-parliament"Zimbabwe military" by kentclark333 is licensed under CC BY-NC-ND 2.0

Zgodnie z art. 112 Konstytucji z 1996 roku Zambii, państwo ma „dążyć do stworzenia sprzyjającego otoczenia gospodarczego, indywidualnej inicjatywy i samodzielności wśród ludzi oraz promowanie inwestycji prywatnych” (Konstytucja Zambii, 1996). W gospodarce postkolonialnej oraz postapartheidowej stworzenie sprzyjającego otoczenia gospodarczego napotyka na wiele problemów wewnętrznych i zewnętrznych. W tym kontekście, należy z nadzieją postrzegać potężne inwestycje w infrastrukturę w Zambii, ktore świadczą o nowym otwarciu regionu na inwestycje i przyciąganie kapitału zagranicznego na kontynent południa Afryki.Przykładem jest tu most Kazungula na granicy Botswany i Zambii, oddany do użytku w połowie maja 2021 roku. Most drogowy i kolejowy łączący oba kraje ma na celu pobudzenie handlu i nowe otwarcie na inwestycje w regionie Południa kontynentu afrykańskiego. Most ma newralgiczne położenie, albowiem łączy Namibie, Angole oraz Zimbabwe. To przez ten most będzie teraz prowadzony transport na południe kontynentu do RPA. Ułatwi on regionalny transport towarowy przez Botswanę, umożliwiając ciężarówkom ominięcie przejścia granicznego między Zimbabwe a RPA.Mapa. Położenie mostu KazungulaBudowa mostu o długości 923 metrów, który rozciąga się na rzece Zambezi, rozpoczęła się w 2014 roku i kosztowała około 259,3 miliona dolarów. Należy zaznaczyć, że jest to jedna z niewielu inwestycji, które nie są finansowane przez Chiny. Most Kazungula współfinansowany jest przez Afrykański Bank Rozwoju (AfDB), Japońską Agencję Współpracy Międzynarodowej (JICA), rządy regionalne oraz inne granty.W ceremonii inauguracji uczestniczył również przewodniczący Unii Afrykańskiej i prezydent Demokratycznej Republiki Konga, Felix Tshisekedi. Zambia i DRK są w trakcie stawiania podobnego obiektu na swojej granicy. W ceremonii otwarcia również uczestniczył prezydent Mozambiku Filipe Nyusi oraz prezydent Zimbabwe Emmerson Mnangagwa.Rozwój infrastruktury w obszarze południa kontynentu Afryki stawia wyzwania polskim naukowcom oraz politykom, by rozpoczęli debatę nad możliwościami udziału polskich przedsiębiorców w projektach infrastruktury Globalnego Południa. Przykładem obecnie natężonej ekspansji w regionie są Niemcy, które skutecznie wykorzystują kolonialną przeszłość do nowego otwarcia w regionie, by rekomendować dobre praktyki i wejść z sukcesem na rynek (por. Nitsche 2021).Polska musi być bardziej obecna w regionie południa Afryki, co wymusza na nas nowa konfiguracja geopolityczna rzeczywistości post-pandemicznej.Bibliografia:Konstytucja Zambii 1996,https://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/ELECTRONIC/26620/90492/F735047973/ZMB26620.pdfNitsche, B. Embracing the Potentials of Intermodal Transport in Ethiopia: Strategies to Facilitate Export-Led Growth. Sustainability 2021, 13, 2208. https://doi.org/ 10.3390/su13042208Zdjęcie: "Cross-border Ferry, Kazungula, Botswana" by Arthur Chapman is licensed under CC BY-NC 2.0

Praktyki eksploatacji kontynentu afrykańskiego znane z XIX wieku – okresu imperializmu, zwłaszcza w odniesieniu do Prus, dzisiejszych Niemiec, są jak najbardziej powszechne w czasach współczesnych. Wówczas, „Niemiecka Afryka Południowo-Zachodnia” – dziś Namibia – była okupowana, dominowana i eksploatowana dla celów imperialistycznych[1].W kwietniu 2021 roku kanadyjskie przedsiębiorstwo zajmujące się poszukiwaniem ropy naftowej otrzymało licencję od Namibijskiego Ministerstwa Górnictwa i Energii na eksplorację Basenu Kavango, regionu rozciągającego się w północno-wschodniej części Namibii, a także w północno-zachodniej części Botswany.ReconAfrica, przedsiębiorstwo poszukujące ropę i gaz w Namibii i Botswanie, zawarło kontrakty z rządami tych państw. Zgodnie z informacją na stronie internetowej, inwestycja „może być bodźcem ekonomicznym, służyć do finansowania lokalnych i regionalnych miejsc pracy oraz innych korzyści społeczno-ekonomicznych, takich jak zwiększenie infrastruktury, dostęp do wody pitnej i inwestycje w ochronę środowiska i dzikiej przyrody”[2]. Nic bardziej błędnego.Kolejny region zagrożony to delta Okawango, który jest środowiskiem dla niektórych z najbardziej zagrożonych gatunków na świecie, w tym zagrożonych wyginięciem afrykańskich dzikich psów i gepardów, nosorożców białych oraz czarnych, oraz lwów.Od kwietnia 2021 roku odbywają się w Namibii zakrojone na szeroką skalę protesty obrońców środowiska naturalnego flory i fauny. Konstytucja Namibii z 1990 r. promuje ochronę środowiska. W artykule 95 wskazuje, że źródłem dobrostanu obywateli jest ochrona środowiska naturalnego[3]. Państwo ma zapewnić zgodnie z wyżej wymienionym artykułem konstytucji:„utrzymanie ekosystemów, ochronę podstawowych procesów ekologicznych i biologicznej różnorodności Namibii oraz wykorzystanie żywych zasobów naturalnych z korzyścią dla wszystkich Namibijczyków, dla zarówno obecnych, jak i przyszłych pokoleń; w szczególności Rząd zapewni środki przeciwko dumpingowi lub recyklingowi zagranicznych odpadów nuklearnych i toksycznych na terytorium Namibii”.Tymczasem zwolennicy ochrony środowiska uruchomili kampanię #SavetheOkavangoDelta. Uważają oni, że Namibia musi poszukiwać odnawialnych źródeł energii zamiast paliw kopalnych. W dalszym ciągu organizowane są protesty.[1] Blackshire-Belay, C. (1992). German Imperialism in Africa: The Distorted Images of Cameroon, Namibia, Tanzania, and Togo. Journal of Black Studies, 23(2), 235-246.[2] ReconAfrica, https://reconafrica.com/about/[3] Konstytucja Namibii, 1990, Art. 95, https://www.constituteproject.org/constitution/Namibia_2010.pdf

Pośród wielości newsów, które nie napawają optymizmem – a to z uwagi na pandemię chociażby, jedno wydarzenie staje się światłem w tunelu. Wybory prezydenckie w Boliwii i wygrana Luisa Arce dają nadzieję na optymistyczne postrzeganie historii nie tylko tego kraju, regionu, ale też globalnej zmiany. Luis Arce, lewicowy polityk jako nowy prezydent Boliwii złożył przysięgę przed Kongresem na początku listopada 2020. Arce jest byłym ministrem gospodarki w rządzie Moralesa.Ostatnie miesiące Boliwii charakteryzowały się walką o władzę i destabilizacją po odsunięciu od władzy Evo Moralesa, który musiał ubiegać się o azyl polityczny w Meksyku. Oczywiście go otrzymał, jakoże aktualny prezydent Meksyku – Andres Manuel López Obrador – podziela ideały walki z establishmentem, która dokonała się w Boliwii w okresie Moralesa (2006-2019). Wówczas została uchwalona Konstytucja w 2009 r., która w preambule odnosi się do dekolonizacji instytucji państwa oraz powrotu do ciągłości i tradycji kulturowej przed podbojem[1]. Nie wszystkim jednak podobały się nowe rządu. W 2019 r. doszło do puczu prawicowo-konserwatywnej części establishmentu. Doszło do odsunięcia Moralesa od władzy. Jednakże w warunkach silnego wzburzenia społecznego oraz w wyniku wyborów powraca do władzy partia Moralesa MAS („Ruch w stronę Socjalizmu”).Jednocześnie, osobą, która winna bardziej wzbudzać uwagę jest nowy wiceprezydent Boliwii – z grupy etnicznej aymara David Choquehuanca, który wygłosił płomienny w swej treści dyskurs o powrocie do korzeni – Qhapak Ñan, czyli o obraniu „szlachetnej droga integracji, drogi prawdy, drogi braterstwa, drogi jedności, drogi szacunku dla naszych władz, naszych sióstr, szacunku dla ognia, drogi szacunku dla deszcz, drogi szacunku dla naszych gór, drogi szacunku dla naszych rzek, drogi szacunku dla naszej matki ziemi, drogi szacunku dla suwerenności naszych narodów”[2].Choquehuanca odniósł się do życia w harmonii z „widzialną” częścią Matki Ziemi (Pachamama) oraz jej duchową (Pachakama). Wtedy nastąpi powstanie żywotnej energii, co stanowi źródlo rewolucyjnej zmiany do „modyfikowania naszej historii, materii i życia jako zbieżności siły – czacha-warmi.Nowy czas – komplementarności przeciwieństw – będzie podtrzymywany energią ayllu, czyli wspólnotą, konsensusem, horyzontalnością, uzupełniającymi się równowagami i wspólnym dobrem.Oby czas zmian nastąpił nie tylko w Boliwii, ale rychło w innych częściach globu.BibliografíaKonstytucja Boliwii (Plurinational State of Bolivia's Constitution of 2009), źródło: www.constituteproject.orgDavid Choquehuanca, 2020. El discurso de la posesión del vicepresidente David Choquehuanca, 8.11.2020 r., dostęp: https://www.la-razon.com/nacional/2020/11/08/lea-el-discurso-completo-de-la-posesion-del-vicepresidente-david-choquehuanca/[1] Konstytucja Boliwii (Plurinational State of Bolivia's Constitution of 2009), źródło: www.constituteproject.orgW preambule podkreśla się:„W starożytności powstawały góry, poruszały się rzeki i powstawały jeziora. Nasza Amazonia, nasze bagna, nasze wyżyny, nasze równiny i doliny były pokryte zielenią i kwiatami. Zaludniliśmy tę świętą Matkę Ziemię różnymi twarzami i od tego czasu zrozumieliśmy wielość, która istnieje we wszystkich rzeczach oraz w naszej różnorodności jako istot ludzkich i kultur (…)”.[2] David Choquehuanca, 2020. El discurso de la posesión del vicepresidente David Choquehuanca, 8.11.2020 r., dostęp: https://www.la-razon.com/nacional/2020/11/08/lea-el-discurso-completo-de-la-posesion-del-vicepresidente-david-choquehuanca/

Referendum chilijskie 26 października 2020 r. przeszło do historii tego kraju. Przeważająca większość, 78% glosujących zaakceptowało postulat na rzecz nowej Konstytucji, ostatecznie zrywając z reżimem Augusta Pinocheta[1]. Jednakże nie chodzi tu tylko o autorytarny reżim.Konstytucja nie jest tylko literą wyrytą w tablicy dekalogu, ale stanowi żywy organizm – jest konstruktem społecznym. Konstytucje „skolonializowane” nazywam te, które powstały w oparciu o bezpośrednie lub pośrednie odniesienie do reżimów nie tylko hegemonicznych, pisanych często „na wzór”, poddające się później procesowi petryfikacji – ale systemów patriarchalnych i hegemonicznych, których nota bene źródłem jest cywilizacja europejska. Bo jak pisał Frantz Fanon [2008: 66]: „Cywilizacja europejska i jej najlepsi przedstawiciele są odpowiedzialni za rasizm kolonialny”.

Instytucja Trybunału Konstytucyjnego (TK)[1] Chile przyciąga uwagę, bo jest ona tym wyznacznikiem przestrzegania państwa prawa – zwłaszcza po okresie dyktatury wojskowej Pinocheta, który po obalenia Salvadora Allende w zamachu stanu 11 września 1973 r., sprawował rządy do 1990 r. Jednakże „cień” dyktatury wciąż wywiera wpływ na przestrzeń społeczno-polityczną Chile.Wychodzenie z „cienia” historii wiąże się z nową rolą TK i wdrażania mechanizmów demokracji. W 2005 r. została opublikowana reforma TK[2], dzięki której Trybunał Konstytucyjny uzyskał dużo większe uprawnienia niż poprzednio – kontrola konstytucyjności ex ante i ex post dokonuje się od tego momentu tylko w TK. W tym celu rozpoznanie i orzeczenie o braku możliwości zastosowania środków odwoławczych przechodzi z Sądu Najwyższego do Trybunału Konstytucyjnego. Poza tym liczba członków TK została zwiększona z 7 do 10.Właśnie ubiegłego miesiąca, 11 września 2020 r. Chile obchodziło 47 rocznicę zamachu stanu – golpe del Estado. Pomimo powrotu do demokracji, Pinochet pozostał głównodowodzącym armii do 1998 r. Zmarł on w 2006 r., nie będąc za życia sądzonym za zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione podczas jego dyktatury.Jak wskazuje Latinobarometro z badania w 2018 r. wciąż blisko 40% Chilijczyków sądzi, że demokracja jest ustrojem z dużymi problemami. Wiele jeszcze czasu zapewne minie, gdy zmianom instytucjonalnym będzie towarzyszyło rzeczywiste poczucie pozbycia się bagażu autorytarnej przeszłości.